Kistik Fibrozisin Genetik Temelinde CFTR Tüm Gen Dizi Analizinin Rolü
Kistik fibrozis kalıtsal bir multisistem hastalığıdır. Hastalığın temel nedeni, CFTR geninde meydana gelen fonksiyonel bozukluklardır. Günümüzde, kistik fibrozis şüphesinin bulunduğu vakalarda, hastalığın tanısını doğrulamak ve genetik alt yapısını tam anlamıyla aydınlatmak amacıyla CFTR tüm gen dizi analizi kullanımı artmaktadır. Bu yöntem, hastalık yönetimi ve genetik danışmanlık süreçleri açısından kritik bilgiler sağlar.
CFTR Gen Mutasyonlarının Tanısal Önemi
CFTR geni,
27 ekzon içerir ve 4440 baz çifti uzunluğundadır. Genetik yapısında görülen
mutasyonlar, CFTR proteininin üretimini veya fonksiyonunu bozarak hastalık
patogenezine yol açar. Ancak CFTR mutasyonlarının dağılımı popülasyonlar
arasında farklılık gösterir ve sadece sınırlı sayıdaki mutasyonları taramak,
her zaman güvenilir bir sonuç vermeyebilir.
Bu nedenle,
kistik fibrozis şüphesi olan hastalarda genin
tüm dizisinin analiz edilmesi, hem sık hem de nadir mutasyonların
saptanabilmesi açısından tanıda standart yöntem olarak kabul edilmektedir.
CFTR Tüm Gen Dizi Analizi Nasıl Yapılır?
Yeni Nesil Dizileme (NGS) teknolojisi, CFTR tüm gen dizi analizinin temelini oluşturur. Bu yöntem
sayesinde:
- Tüm ekzonlar ve ekzon-intron
sınırları yüksek hassasiyetle incelenir.
- Tek nükleotid değişimleri
(SNV), küçük delesyon ve insersiyonlar tespit edilir.
- MLPA gibi tamamlayıcı
tekniklerle büyük yapısal değişiklikler de araştırılabilir.
NGS sonrası
elde edilen veriler, uluslararası genetik veri tabanları ve klinik yönergeler
kullanılarak değerlendirilir. Her varyant, patojenite açısından sınıflandırılır
ve klinik bağlamda yorumlanır.
Klinik Uygulamalarda CFTR Tüm Gen Dizi Analizinin
Sağladığı Faydalar
CFTR tüm gen
dizi analizi, yalnızca klasik kistik fibrozis tanısı için değil, geniş bir
klinik spektrumda kullanılmaktadır:
- Kistik fibrozis tanısının
kesinleştirilmesi: Klinik bulguları KF ile uyumlu olan ancak ter
testi sınırda kalan hastalarda doğru tanı konmasına yardımcı olur.
- Atipik CF olgularının
açıklanması: Hafif
veya geç başlangıçlı solunum ve sindirim sistemi bulguları gösteren
bireylerde genetik doğruluk sağlar.
- Taşıyıcılık belirlenmesi: Evlilik öncesi taramalar ve
prenatal genetik danışmanlık süreçlerinde bireylerin taşıyıcılık durumunu
ortaya koyar.
- CBAVD gibi ilişkili durumların
aydınlatılması:
Erkeklerde görülen konjenital bilateral vas deferens agenezisi gibi
durumların genetik alt yapısını netleştirir.
Anlamı Belirsiz Varyantlar ve Klinik Yorumlama
Tüm gen dizi analizi sırasında bazen anlamı belirsiz varyantlar (VUS)
saptanabilir. Bu varyantların klinik etkisinin belirlenmesi, aile çalışmaları,
biyoinformatik analizler ve fonksiyonel testler ile desteklenmelidir. Klinik
karar verme süreçlerinde, varyantın mevcut literatürdeki verilerle birlikte
değerlendirilmesi kritik öneme sahiptir.
Sonuç olarak;